XANKƏNDİ SAMMİTİ AZƏRBAYCANIN SİYASİ GÜCÜNÜN TƏCƏSSUMUDUR

 4 iyul 2025-ci il tarixdə Azərbaycanın işğaldan azad olunan Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə Görüşü keçirildi.

İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) Xankəndidə keçirilən sammit həm müharibədən sonrakı sülhə, həm də Azərbaycan diplomatiyasının regional nüfuzunun gücləndirilməsinə böyük töhfədir.

3-4 iyul tarixlərində Azərbaycanın Xankəndi şəhəri ilk dəfə olaraq yüksək səviyyəli beynəlxalq tədbirə - İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) 17-ci Zirvə Görüşünə ev sahibliyi etdi. Builki zirvə görüşünün əsas mövzusu dayanıqlı iqtisadi inkişaf və iqlimə uyğun regional əməkdaşlığın qurulmasıdır. Təsadüfi deyil ki, bu mövzu Qarabağ reallıqları ilə üst-üstə düşür.   

Zirvə görüşündə təşkilata üzv 13 ölkənin dövlət və hökumət başçıları iştirak etdi. Təbii ki, belə miqyaslı beynəlxalq toplantının Xankəndidə baş tutması təkcə coğrafi deyil, həm də siyasi, iqtisadi və strateji baxımdan ciddi əhəmiyyət kəsb edir. İllərlə separatizm və işğalın qaranlığında qalan bu şəhər artıq inkişaf, əməkdaşlıq və sabitlik gündəminin mərkəzinə çevrilir. Eyni zamanda, Xankəndidə keçirilən bu zirvə toplantısı İƏT ölkələri arasında birliyin və həmrəyliyin güclənməsinə xidmət edəcək. 

         1964-cü ildə İran, Pakistan və Türkiyə tərəfindən əsası qoyulmuş İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (o dövrdə İRƏ kimi tanınırdı), 1985-ci ildən bəri ECO adı ilə fəaliyyətini genişləndirib.

          Azərbaycan 1992-ci ildən bu təşkilatın tamhüquqlu üzvüdür. Hazırda İƏT-ə 10 dövlət daxildir: Azərbaycan, Türkiyə, İran, Pakistan, Əfqanıstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan. Bu ölkələrdə ümumilikdə 550 milyondan çox insan yaşayır ki, bu da təşkilatın potensialını iqtisadi, demoqrafik və strateji baxımdan son dərəcə cəlbedici edir.

          Zirvənin Xankəndidə keçirilməsi İƏT-in həm Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə dəstəyinin, həm də Qarabağın beynəlxalq əməkdaşlıq məkanına çevrildiyinin göstəricisidir. Bu, həm də dünyanın diqqətini bölgədə gedən dəyişikliklərə yönəltmək, yanlış təəssüratları dağıtmaq baxımından mühüm addımdır. Qarabağ artıq münaqişə yox, sülh, sabitlik və iqtisadi dirçəliş məkanıdır.

İƏT-in 17-ci Zirvə Toplantısına ev sahibliyi edən Xankəndi toplantısı sadəcə olaraq, beynəlxalq tədbir deyildi; bu, Azərbaycanın münaqişədən sonrakı dövrdə formalaşdırdığı yeni reallığı nümayiş etdirən qlobal platforma idi. Təşkilatın üzvü olan ölkələrin liderlərini və hökumət başçılarını bir araya gətirən bu sammit Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin yenidən qurulması və regional inkişaf modelinə çevrilməsi istiqamətində əldə etdiyi diqqətəlayiq irəliləyişi əks etdirdi. Azərbaycan Qarabağın göbəyində bu tədbirə ev sahibliyi etməklə beynəlxalq aləmdə fəal oyunçu kimi mövqeyini möhkəmləndirdi və İƏT-in qlobal səhnədəki təsirinə yeni təkan verdi.

    Məhv etməkdən tərəqqiyə otuz illik erməni işğalı ərzində Azərbaycan torpaqları kütləvi şəkildə dağıdılıb, infrastruktur dağıdılıb, təbii sərvətlər talan edilib, mədəniyyət və dini abidələr dağıdılıb. Rəsmi hesablamalara görə, işğal nəticəsində iqtisadi itkilər təxminən 150 milyard dollar təşkil edib. Lakin son beş ildə Azərbaycan bu dağıdılmış əraziləri davamlı inkişaf mərkəzlərinə çevirə bilib. Dağlıq Qarabağ və Şərqi Zəngəzur irimiqyaslı yenidənqurma layihələrinin, o cümlədən ağıllı şəhərlərin salınması, müasir infrastrukturun yaradılması, tarixi yerlərin abadlaşdırılmasının şahidi olub.

Bu nailiyyətlər təkcə milli zəfər deyil, xalqların bərpa və çiçəklənmə qabiliyyətini nümayiş etdirən regional model idi. Xankəndi Sammiti: Regional Əməkdaşlıq Platforması  təkcə Azərbaycanın nailiyyətlərinin nümayişi üçün bir fürsət deyil, həm də İƏT-ə üzv dövlətlər arasında çoxtərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsi üçün platforma idi. 

Azərbaycanın bu tədbirə ev sahibliyi etməsi həm də beynəlxalq dialoq mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirdi və regional əməkdaşlıq üçün effektiv platforma kimi İƏT-in nüfuzuna güclü təkan verdi. Nəticə: Perspektivli Gələcək İƏT-in 17-ci Xankəndi Sammiti Azərbaycanın çağırışları imkanlara çevirmək bacarığının sübutu idi.