Replika

Hər sözü az demək daha xoş olar

Deyirlər malın mal olmasın, bazarın bazar olsun. Həyatda bunun çox şahidi olmuşuq. Tanıdığım bazar alverçilərindən biri demişdi ki, yanaşı piştaxtada alverçi dostumla hərəmizə 300 kiloqram albalı gətirmişdilər. Eyni adamdan aldığımız eyni məhsulu eyni qiymətə satırdıq. Qonşum malını bir neçə saata satdı. Mən satdığıma baxanlar, əzilib, baha verirsən, dadı yoxdur, deyib keçirdilər. Beləliklə, mən albalını iki günə, özü də ziyana satıb qurtara bildim. 

Deyəcəksiniz ki, mətləbə keç. Yəqin diqqət etmisiniz, son vaxtlar Azərbaycan dilinin orfoqrafiyasındakı yəni, “yəni ki” ədatı çox dəbdədir. Kimləsə söhbətimizdə xüsusilə televiziya ekranlarında bu söz çox sevilir, deyək ki, həsrətlə, həddindən çox işlədilir. Məsələn, müxbir bir olayla bağlı rast gəldiyi adamlardan aydınlıq gətirməyi rica edəndə:

-Yəni ki, mən bu hadisənin şahidi olmamışam. Yəni ki, görməmişəm. Yəni mən gəlib bura çatanda, yəni gördüm ki, yəni bura xeyli adam toplaşıb. Yəni mən soruşdum, nə olub burada, yəni dedilər ki, yəni burada biri, yəni yoldan ötən xanımın, yəni əl çantasını yəni dartıb yəni qaçıb. Yəni mən bunun şahidi yəni olmamışam. Yəni bundan başqa, yəni sizə bir şey, yəni ərz edə bilmərəm. 

Hələ bu harasıdır. Bir icmalçı isə Rusiya- Ukrayna hadisələri ilə bağlı şərh verir:  Yəni Ukrayna danışıqlar stoluna gəlmir, yəni deyir ki, yəni Rusiya, yəni işğal etdiyi torpaqları, yəni buraxmasa, yəni Ukrayna buna imza, yəni atmayacaq. Yəni bu müharibə, yəni çox davam edəcək. 

Məlumdur ki, yəni ki sözü qramatikada aydınlıq gətirən ədatdır.Ancaq bu sözü bu qədər təkrarlamaq dinləyicidə ikrah hissi oyadır. Bir cümlədə bir dəfə deyil, bir söhbətdə iki-üç dəfə işlətmək olar, yəni lazımdır.

Burada Füzulinin “Söz” rədifli şeirini yada salmaq yerinə düşər:

Yəni:

Sözün də su kimi lətafəti var,

Hər sözü az demək daha xoş olar,

Bir inci saflığı varsa da suda

Artıq içiləndə dərd verir o da...

Yəni ki, bundan başqa, yəni ki,nə demək olar?