• Masallıda çox zəhmətkeş, vətənpərvər, həqiqi Azərbaycan vətəndaşları yaşayır...
  • Heydər Əliyev
  • RU
  • EN
  • » » Əkinçilik tariximizdən: Çayçılıq

    Əkinçilik tariximizdən: Çayçılıq

    • 17-11-2017, 22:25
    • Aqrar
    • 0
    • 2 475
     
    Əkinçilik tariximizdən
     
     Çayçılıq

    “Çay” çin sözüdür. Eramızın IV əsrində Çində əkilməyə başlansa da, 2700 illər eramızdan əvvələ aid əlyazmalarda çay içkisi haqqında yazılara rast gəlinir.
    Azərbaycanda ilk dəfə 1912-ci ildə (bəzi mənbələrdə 1886-1890, bəzilərində 1896-cı illərdə) Lənkəranın Bürcəli kəndi ilə Seyid-Türbə arasındakı yerdə, buraya köçmüş mülkiyyətçi M.Novoselov özünə məxsus sahədə Gürcüstandan gətirdiyi çay toxumlarını əkmişdir. Bu ölkəmizdə çayçılıq tarixinin başlanğıcı oldu.
    Çayçılığın dirçəlişi, inkişafı yalnız sovet dövründə başlandı. 1928-ci ildə Lənkəran və Astarada, 1936-cı ildən Masallıda, daha sonralar Zaqatala, Balakən, Qax rayonlarında çay plansiyaları salındı . 1932-ci ildə respublikamızda ilk dəfə Lənkəranın Hovozova kəndində çay “kolxozu”- birgə təsərrüfatı yaradıldı. Burada 50 hektar sahədə çay plantasiyası salındı.1937-ci ildə isə ilk çay fabriki istifadəyə verildi və qutularda ilk “Azərbaycan çayı” buraxıldı.
    Masallıda çay ilk dəfə 1936-cı ildə 3 hektar sahədə, Hişkədərə kəndində kolxoz briqadiri Hənifə Səlimov tərəfindən əkilməyə başlanmışdır. Sonrakı illərdə Mahmudavar, Kolatan, Bədəlan,Türkoba, Qızılavar, Tüklə, Miyənkü, Rüdəkənar, Qodman, Qəzvinoba, Sığdaş və s. kəndlərdə, həmçinin Ərkivan və Boradigah qəsəbələrində çay plantasiyaları salındı.
    1950-ci ildə Bədəlan kəndində rayonda ilk çay fabriki istifadəyə verildi. Masallı şəhərində, Boradigah qəsəbəsində, Kolatan kəndində yeni çay fabrikləri inşa olundu, çayçılıq Masallının əsas gəlirli təsərrüfat sahəsinə çevrildi. Ötən əsrin 40-cı illərinin əvvəllərində rayonda 400 hektar çay sahəsi var idisə 50-ci illərdə bu rəqəm 500 hektara çatdırıldı. Rayon üzrə ümumi gəlirin təxminən 30 faizi çayçılığın hesabına əldə olunurdu. Rayonun 9 kəndində 1400 hektar sahədə çay yarpağı yetişdirildi. Masallı yüksək sürətlə respublikamızın ən böyük çaybecərmə rayonlarından birinə çevrilmişdi. 1981-ci ildə rayonda çay plantasiyalarının ümumi sahəsi 2600 hektar olmuş, 7600 ton yaşıl çay yarpağı yığılmışdır.
    1989-cu ildə 3300 hektar sahədə 9760 ton, 1990-cı ildə 3324 hektar sahədə 8490 ton məhsul əldə olunmuşdur. 1995-ci ildə çay yığımı məlum səbəblərdən 8 dəfə azalaraq 1176 ton olmuş, çay plantasiyaları məhv edilmiş, 5 çay fabriki fəaliyyətini dayandırmış, çayçılıq mühüm təsərrüfat sahəsi kimi iflasa uğramışdır.
    Dövlət çay sahələrini onun sahiblərinə qaytardı, amma, onun çox cüzi bir hissəsi qorundu, zəhmətkeş əhalinin böyük əksəriyyəti min bir əzabla başa gəlmiş “yaşıl qızıl” sahələrini bir göz qırpımında yönümünü dəyişdirib, əkin-biçin, mal-qara üçün örüş sahəsinə çevirdilər, kolları qırıb oduncaq kimi istifadə etdilər.
    Hazırda Masallıda kənd təsərrüfatı yenidən prioritet sahəyə çevrilir. Son bir neçə ildə rayonumuzda çayçılığın inkişaf etdirilməsi ilə bağlı ilk addımlar atılır. Sovetlər dövründə çayçılıqla məşğul olmuş kəndlərimizdə bu çoxillik bitkinin yenidən dirçəldilməsi istiqamətində aparılan maarifləndirmə işləri, göstərilən səylər uğurla davam edir.
    Bu istiqamətdə dövlət başçısı cənab İlham Əliyev Lənkəran şəhərində keçirilən “Çay, çəltik və sitrus meyvələri istehsalının inkişafına dair” respublika müşavirəsində müvafiq qurumlara lazımı tapşırıqlarını verdi:”Çayçılığın sürətli inkişafı ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. 1970-ci ildə 8 min hektarda çay əkilirdisə, 1982-ci ildə təxminən 12 min hektarda çay əkilmişdir və çayın istehsalı 26 min tona çatmışdır. Burada da qeyd olundu, müəyyən səbəblər üzündən fermerlər, kəndlilər tərəfindən çayçılığa maraq azaldı, dövlət də öz dəstəyini göstərə bilmədi. Ona görə biz demək olar ki, çayçılığı itirmək ərəfəsində idik. Son illər ərzində bu sahəyə göstərilən xüsusi diqqət hesabına biz çayçılığı bərpa edirik və edəcəyik.
    Hələ ki, min hektarda çay plantasiyaları əkilib. Bu, əlbəttə ki, əvvəlki dövrlə müqayisədə çox aşağıdır. Ancaq biz çay plantasiyalarını tədricən bərpa edəcəyik. Əsas vəzifələrdən biri də məhz bundan ibarətdir ki, yeni çay plantasiyaları salınmalıdır. Dövlət öz dəstəyini göstərməlidir, yerli icra orqanları fermerlərə dəstək verməlidirlər. Bu sahələr müəyyən edilməlidir. Çünki cənub zonasında boş qalan o qədər də böyük torpaq sahələrimiz yoxdur. Ona görə biz istifadəsiz qalan torpaq sahələrində, çayçılıq üçün münbit olan torpaqlarda plantasiyalar salmalıyıq. Eyni zamanda, çayçılığın inkişaf etdiyi dünyanın aparıcı ölkələrinin təcrübəsi də öyrənilməlidir. O ölkələrdə həm məhsuldarlıq çox yüksəkdir, eyni zamanda, onlar torpağın hər qarışından istifadə edirlər. Dağətəyi ərazilərdə, yamaclarda terras şəklində çay plantasiyaları salınır. Bu, eyni zamanda, sitrus meyvələrinin istehsalına da aiddir. Biz sitrusçuluğu da dağətəyi ərazilərdə, o cümlədən bu ərazilərdə inkişaf etdirməliyik. Müvafiq dövlət qurumları burada yeni çay plantasiyalarının salınması ilə bağlı təkliflərini tezliklə verməlidirlər… 2016-cı ildə ölkəmizə 12 min 600 ton çay idxal edilib. Bu məqsədlər üçün ölkəmizdən 45 milyon dollar vəsait gedib. Eyni zamanda, keçən il 1100 ton çay ixrac edilib və ölkəmizə 6 milyon 100 min dollar məbləğində valyuta gəlib. Yəni, biz görürük ki, burada tarazlıq bizim xeyrimizə deyil. Biz çayı ixrac edirik. Ancaq daha çox idxal edilən xammal əsasında paketlənmiş, ya da qarışdırılmış çay ixrac edirik. Biz isə Azərbaycanda yetişdirilən çayı emal edib ixrac etməliyik. Belə olan halda, ölkəmizdən bu qədər valyuta getməyəcək”.
    Masallı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı cənab Rafil Hüseynov da müşavirədə çayçılıqla bağlı son illər rayonda görülən işlər barədə məlumat verib bildirdi ki, əvvəllər bu bölgənin ən gəlirli sahəsi olan çayçılığın inkişaf etdirilməsi məqsədilə dağlıq ərazidə yeni texnologiyaya əsaslanan 42 hektar çay plantasiyası salınmış, 60 hektarda isə əkin işləri yaxın aylarda başa çatdırılacaqdır. Bu əraziyə rayonun daxili imkanları və digər maliyyə mənbələri hesabına 11 kilometr asfalt, 6 kilometr çinqıl döşənərək yol çəkilmiş, “Azərsun” şirkəti tərəfindən suvarma sistemi qurulmuşdur. Hazırda burada 50-yə yaxın iş yeri yaradılmış. “Azərsun” şirkəti tərəfindən daha 200 hektara qədər sahədə çay plantasiyasının salınması üçün torpaq mülkiyyətçiləri ilə danışıqlar aparılır.
    Yaxın illərdə çay plantasiyasının rayonda ən azı 1400 hektara çatdırılmasına imkanlar vardır.Tapşırığınıza əsasən 1000 hektarı əhatə edən yeni çay plantasiyası salınması üçün hazırlıq işləri görülmüş, torpaq mülkiyyətçiləri ilə maarifləndirmə işləri, müvafiq nazirliklərin, “Astaraçay” şirkətinin rəhbərliyi ilə müzakirələr aparılmış və ilkin razılaşmalar əldə olunmuşdur. Həmin sahələrdə bu ilin payızından başlayaraq çay əkinlərini aparmaq mümkündür.”
    Rayon rəhbərinin təşəbbüsü ilə Kolatan kəndinin “Sığaçolə” (Daşlı çala) deyilən ərazisində çay əkini üçün nəzərdə tutulan 100 hektar sahədən 40 hektarı əkilmiş, əkin sürətlə davam etdirilir. Yaxın vaxtlarda əkin işi bütövlüklə başa çatacaqdır.
    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev ötən il ölkə iqtisadiyyatının qarşısında duran vəzifələrlə bağlı çıxışlarının birində deyirdi: “Çayçılığın inkişafı. Bu sahə ilə bağlı indi ciddi işlər aparılır. Yeni texnologiyalar var ki, məhsuldarlığı kəskin şəkildə artırır. Burada fermerlərə şərait yaradılmalıdır. Onlara da sitmullaşdırıcı təkliflər verilməlidir ki, maraqlı olsunlar, cənub zonasında çayçılıq inkişaf etsin. Biz çayı da ixrac edirik. Ancaq idxal da edirik. Yəni daxili təlabat çoxdur. Ona görə çayçılığın inkişafı ilk növbədə idxalı azaldacaq. Azərbaycan çayı keyfiyyətlidir və biz öz çayımızla xaricə daha çox çıxmalıyıq.
    Çin, Seylon, Hindistan, İran, Gürcüstan çaylarından bütün keyfiyyətlərinə görə hec də geri qalmayan Azərbaycan çayı dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrində şöhrət tapmışdır.
    2002-ci ildə İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərində keçirilən çay sərgisində Azərbaycan çayı “XXI əsr Avropanın qızıl mükafatı”na layiq görülmüşdür. Bu il isə dünya çayçılıq üzrə nüfuzlu mütəxəssis alimlərin iştirakı ilə keçirilən müsabiqədə çayımız keyfiyyəti və tərkibindəki 130-dan artıq kimyəvi maddələri əhəmiyyətinə görə dünyada birinci olmuşdur.
    Ötən əsrin 80-90-cı illərində Lənkəran rayonuna rəhbərlik etmiş Dilruba Camalova müsahibələrin birində çayımızın şöhrətindən bəhs edərkən qeyd edirdi ki, Hindistanın dövlət başçısı, sabiq baş naziri İndira Qandi bölgəmizdə yetişdirilən ilk dərişli “buket” çayını çox xoşlayırmış, onun üçün Lənkərandan hər il 700-800 kiloqram yüksək keyfiyyətli quru çay göndərilirdi. Hindistan bütün dünyaya çay ixrac etdiyi halda bu ölkənin başçısı Azərbaycan çayı içməyi xoşlayır, onu bütün çaylardan üstün hesab edirdi. Onu da qeyd edək ki, həmin illərdə Hindistandan Azərbaycana gətirilən furuş çayın bir qismi də bölgəmizdə qablaşdırılırdı.

    Musarza MİRZƏYEV,
     Əməkdar müəllim.
     
    шаблоны для dle 11.2
    DİGƏR XƏBƏRLƏR
    XƏBƏR LENTİ
    1. 16:04 Yanğın nəticəsində zədələnən su kəməri təmir olunur
    2. 16:00 Masallıda şəhid Anar Novruzovun xatirəsi anılıb
    3. 15:45 Masallıda "Aprel döyüşləri şəhidlərinin qəhrəmanlığının tərənnümü" adlı tədbir
    4. 13:18 Rayon rəhbəri Masallı şəhərində şəhid məzarını və ailəsini ziyarət etdi
    5. 13:14 “Bakinski raboçi” qəzetinin redaksiyası” MMC və “Xalq” qəzetinin redaksiyası” MMC formalaşdırılır - FƏRMAN
    6. 09:25 Masallı şəhər ərazi nümayəndəliyinə təyinat
    7. 09:12 AZƏRBAYCAN MİLLİ MƏTBUATI ƏKİNÇİ-150
    8. 17:46 AZƏRBAYCANIN AQRAR RESPUBLİKADAN SƏNAYE 
    9. 17:44 “1969-2003-cu illərdə Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və hərbi qüdrətinin inkişafında Heydər Əliyevin rolu”  
    10. 17:42 Masallıda xeyriyyəçilərin dəstəyi ilə yeni evlər tikilir
    11. 17:41 Masallıda rayon rəhbərinin 10 iyul 2025-ci il tarixli vətəndaş qəbulu
    12. 16:47 Masallının Şərəfə ərazisində şəhid məzarları rayon rəhbəri tərəfindən ziyarət olundu 09.07.2025
    13. 16:43 Masallının Şərəfə kəndində 09 iyul 2025-ci il tarixdə səyyar qəbul
    14. 16:38 Ələt-Astara avtomobil yolunda təmizlik ənənəsi davam edir
    15. 16:36 Masallı rayonunda kənddaxili yollarda təmir işləri davam etdirilir 
    16. 16:34 Sağlam cəmiyyət və sağlam gələcək naminə”
    17. 22:23 İki əsgərin bir masalı...
    18. 17:23 Masallı rayonunda çəltik əkini
    19. 14:41 XANKƏNDİ SAMMİTİ AZƏRBAYCANIN SİYASİ GÜCÜNÜN TƏCƏSSUMUDUR
    20. 17:21 Tarixin səssiz şahidinə yeni baxış- Eminli küp qəbri -Antike Welt-Zeitschrift fur Archäologie und Kulturgeschichte “ jurnalında
    21. 16:29 Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün beynəlxalq miqyasda tanınmasının göstəricisi
    22. 23:30 Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə görüşü keçirilib
    23. 23:30 İyulun 4-də Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşü keçirilib
    24. 16:22 Masallıda “Aşura günü” qanvermə aksiyası təşkil olundu
    25. 12:07 Azərbaycan beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələrinə inteqrasiya olunur
    26. 23:30 İki ölkə arasındakı münasibətlərin strateji və müttəfiqlik xarakteri  
    27. 17:23 Azərbaycan və Özbəkistan dövlətləri arasında imzalanmış sənədlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir                   
    28. 12:45 Masallıda barama tədarükü yekunlaşdı
    29. 12:40 Masallıda Məhərrəm ayı ilə əlaqədar dəyirmi masa
    30. 12:37 Masallıda rayon rəhbərinin 03 iyul 2025-ci il tarixli vətəndaş qəbulu
    31. 23:30 Azərbaycan–Özbəkistan münasibətləri: ortaq dəyərlər zəminində yüksələn strateji tərəfdaşlıq
    32. 17:04 Ziyalı işığında                                                                              
    33. 17:01 Masallının Qızılavar ərazisində şəhid məzarları rayon rəhbəri tərəfindən ziyarət olundu 02.07.2025
    34. 16:59 Masallının Qızılavar kəndində 02 iyul 2025-ci il tarixdə səyyar qəbul
    35. 16:51 Masallıda Azərbaycan polisinin yaranmasının 107 illiyi qeyd olundu
    36. 17:07 Mahmudavar kəndində şəhid Ehtiram Abbasov adına küçəyə asfalt örtüyü döşənmişdir
    37. 17:05 Rayon rəhbəri şəhid anasını doğum günü münasibəti ilə evində ziyarət etdi
    38. 16:00 İyulun 4-də Baş prokuror Yardımlı rayonunda vətəndaşları qəbul edəcək
    39. 17:29 Masallıda şəhid ailələri və məzarlarını ziyarət 01-30 iyun 2025-ci il
    40. 17:28 Masallıda 01-30 iyun 2025-ci il tarixlərində şəhid adına görülmüş işlər barədə
    «    İyul 2025    »
    BeÇaÇCaCŞB
     123456
    78910111213
    14151617181920
    21222324252627
    28293031 
    DÜNYA XƏBƏRLƏRİ