Dahiləri bir də belə tanıyaq!
19-02-2024, 16:26. Разместил: admin44
Mircəfər Bağırov
Bu insanın adı elə uydurmalar, elə lənətlərlə əhatə olunub ki, təkcə adının çəkilməsi belə nifrət, kin-küdurət doğurur. Onun ünvanına "yaxşı, ləyaqətli insan" sözləri də səsləndirilib, əksi də deyilib. Hətta məhkəməsində özü belə "məni güllələmək azdır, məni dörd hissəyə bölmək lazımdır" demişdi... Bununla belə, Azərbaycanın Sovet İttifaqının tərkibinə daxil olmasında onun rolu danılmazdır. Söhbət Azərbaycan tarixinin ən ziddiyyətli şəxslərindən biri olan Mircəfər Bağırovdan gedir... Ölüm cəzasına məhkum edilən, qarşılıq vermədiyi üçün sevdiyi qadını güllələyən bu liderin həyatı ziddiyyətlərlə dolu olub...
Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin sədri kimi bir çox məsul vəzifələrdə çalışan Mircəfər Abbas oğlu Bağırov Bakı quberniyasının Quba şəhərində Mirabbas bəy və Yaxşı xanımın ailəsində dünyaya göz açıb. O, ilk təhsilini mollaxanada alıb. Sonra isə Qusar rayonunda ləzgilər yaşayan Nəcəfkəndə müəllim təyin olunub. Bağırov bu kənddə bir ilə yaxın müəllim işləyib. İlk dəfə ləzgi qızlarını məktəbə cəlb edən Bağırov, eyni zamanda qısa müddətdə ləzgi dilini öyrənib.
Həştərxanda işləyərkən Mariya adlı bir zadəgan qızı ilə ailə quran Mircəfər Bağırovun bu nikahdan Cahangir (Vladimir) adlı oğlu doğulub. Mariya xanım vəfat etdikdən 4 il sonra isə bacılarının təkidi ilə Yevgeniya Mixaylovna ilə evlənib. Bu izdivacdan ikinci oğlu Cen dünyaya gəlib.
Deyilənə görə, Mircəfər Bağırovun sevgi məsələlərində heç bəxti gətirməyib. Kimə aşiq olurmuşsa qarşı tərəfdən rədd cavabı alırmış. Ən maraqlısı isə onu evli qadınların cəlb etməsidir. İlk sevgilisi Azərbaycanın qadın pianoçularından biri Xədicə Qayıbova olub. Bu xanımın Bağırovla evlənməyə razılıq vermədiyi üçün başına çox bəlalar gəlib. Deyirlər Xədicə xanımın ailə qurduğu kişilər Bağırovun tapşırığı ilə qətlə yetiriliblər. Repressiya zamanı Xədicə xanım və əri casusluqda ittiham olunaraq həbs ediliblər. Xanımın dindirilmə prosesində Mircəfər Bağırov şəxsən iştirak edib. Daha sonra Bağırov Xədicə Qayıbovanın kamerasına gəlib, o, evlənməyə razılıq verərsə, həyat yoldaşının azad olunacağını deyib. Xədicə xanım isə bu təklifdən imtina edib.
Xədicə Qayıbovanın ölümü haqqında iki versiya mövcuddur. Birinci versiyaya görə, hökmdən bir həftə sonra o, naməlum məkanda güllələnib. Digər versiyaya əsasən isə Mircəfər Bağırov hökm çıxarıldıqdan sonra Xədicə xanıma sonuncu şans verərək yanına həbsxanaya gəlib. Qadın yenidən Bağırova "yox" cavabı verərək ona şillə vurub. Bağırov isə buna qəzəblənib xanımı güllələyib, sonra isə onun meyitinin yanında diz çöküb hönkür-hönkür ağlayıb. Sonralar isə Xədicəyə çox bənzədiyi üçün Qəmər Əlizadə adlı evli bir qadına sevgi etirafı edib, qarşılıq görməyəndə isə ona əzab verib. Bağırovdan xanıma niyə əziyyət verdiyini soruşanda isə o, belə cavab verib: "Mən onu sevirdim".
Bağırov xaraktercə çox sərt adam olub. Ətrafındakı hər kəs, xüsusilə də dövlət məmurları ondan çəkinib. Onun bir neçə cəhəti isə müzakirə oluna bilməzdi. Onlardan biri qətiyyətlilik, o biri isə təəssübkeşliyi idi. Deyilənə görə, Bağırov yağışlı günlərin birində maşınla Mərdəkandakı makaron fabrikinin yanından keçirmiş. Yolun ortasında çirkab suları ilə dolu olan iri bir gölməçənin şahidi olur. Görür ki, yağan yağış da gölməçənin suyunu artırır. Fabrikin fəhlələri-qız-gəlin, kişi-arvad hamısı min bir çətinlik hesabına oranı keçirlər. Bağırov "M-1" maşınından düşür. Rezin çəkmələrini geyinərək gölməçənin içinə girir. O saat raykomun birinci katibinin ora çağırılmasına əmr verir. Çox keçmədən raykom katibi gəlir. Təzə tuflidə və şalvar-pencəkdə olmasına baxmayaraq, Bağırovun çəkmə ilə girdiyi gölməçəyə girir və bütün üst-başını bulaşdıra-bulaşdıra onunla görüşür. Bağırov qımışaraq deyir: "Sən özün öz cəzanı verdin. Mənim cəzama gərək qalmadı. İki günə bu yol düzəlməlidir ki, fəhlələr işə rahat getsinlər. Mən üç gündən sonra elə bu saatda gəlib yoxlayacağam". Bağırov heç vaxt nəyisə qeyd etməzmiş. Amma raykom katibinə dediyi saatda həmin yerə gedir. Görür ki, yol artıq düzəldilib.
Bir çoxları Bağırovun qəzəbinə tuş gəlsə də, onun himayədarlıq etdiyi insanlar da olub. Deyilənə görə, o, Üzeyir Hacıbəyov, Mikayıl Rəfili, Hüseyn Cavid kimi bəzi ziyalıları qoruyub. Xüsusilə də Hüseyn Cavidin xətrini çox istəyib. Hətta ona ev də verib. Onu sürgündən xilas edə bilməsə də güllələnməkdən qoruyub. 37-ci il repressiyasından Bağırovun qoruduğu insanlardan biri də Mirmövsüm ağa olub. İddia olunur ki, Mirmövsüm ağanın evində antisovet təbliğatı aparılıb. Mircəfər Bağırov Mirmövsüm ağaya görə şəxsən Stalinin qəbuluna gedib. Ondan sonra Mirmövsüm ağadan əl çəkiblər. Bağırovun sonradan ölümünə təəssüfləndiyi insanlardan biri isə Mikayıl Müşfiq olub. Müşfiqin ölümündən bir müddət sonra o, belə deyib: "O uşağın günahı nə idi? Axı onu tərbiyələndirmək olardı".
Bu siyasi xadim bir çoxlarına himayədarlıq etsə də, özünü ölümün cəngindən qurtara bilməyib. Belə ki, istintaqa cəlb olunmuş 60 yaşlı Bağırov məhkəmənin hökmü ilə ən ağır cəzaya - güllələnməyə məhkum edilib.
Şahidlərin sözlərinə görə, 60 yaşlı Bağırova hökm oxunduqdan sonra onun məhkəmə heyətindən yeganə bir xahişi olur. Müharibədə qəhrəmancasına həlak olan oğlu Mir Cahangirin qəbrini ziyarət etmək istəyir. Məhkəmə heyəti Bağırova icazə verir. O, gözətçilərin müşayiətilə qəbiristanlığa gedir, oğlunun məzarını oxşayaraq onunla danışmağa başlayır. Qurumuş dodaqları ilə oğlunun başdaşından öpür. Bu an onun gözlərindən axan yaş məzarın sinədaşına tökülür. Ani bir səssizlik hökm sürür. Bağırovun oğlunun məzarı ilə vidalaşması 1 saat 26 dəqiqə çəkir. Sonda o, oğlunun göz yaşları ilə islanmış sinədaşından öpərək dərindən ah çəkir və: "Sənin yanında ölmək mənə qismət olmadı", - deyərək oğlunun məzarından ayrılır.
Bağırov əvvəlcə kimsəsizlər qəbiristanlığında dəfn olunsa da, sonradan məzarındakı qalıqları toplanılaraq vəsiyyətinə əsasən oğlu Cahangirin yanında basdırılıb...
Elenora HƏSƏNOVA,
"Yeni həyat" qəzeti,
www.yeniheyet.az
Вернуться назад