İRAN - AZƏRBAYCAN MÜNASİBƏTLƏRİNDƏ YENİ SƏHİFƏLƏR

29-04-2025, 16:47
Maraqlı

İran İslam Respublikasının Prezidenti Məsud Pezeşkian aprelin 28-də Azərbaycan Respublikasına rəsmi səfərə gəlib. 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra bu, İran prezidentinin Bakıya ilk səfəridir. Müharibədən sonra İran hakimiyyətinin yürütdüyü ikitərəfli və regional siyasət səbəbindən tərəflər arasında gərginlik yaranmışdı. Məsud Pezeşkianın səfəri, ilk növbədə, İslam Respublikasının təqsiri səbəbindən yaranan maneələri aradan qaldırmağa yönələ bilər.

Məsud Pezeşkian ölkələr arasında əməkdaşlıq imkanlarının mövcudluğundan bəhs edərək, sağlam əlaqələrin yaradılması üçün əl-ələ verib əməkdaşlıq etməyin mümkünlüyünü vurğulayıb.

Onun vurğuladığı məsələlərdən biri “o tay, bu tay“ ifadəsidir: “Bu tay, o tay bir-birimizlə qohumuq. Gediş-gəlişlər töhfə verir. Ona görə də bir-birimizin gediş-gəlişimiz üçün yolları açmalıyıq. Bir-birimizə kömək edə, hər iki ölkənin xalqına sakit, yaxşı həyat yarada bilərik”.

Azərbayçan və İran arasında münasibətlər tarixən dərin mədəni, dini və tarixi köklərə söykənir. Bu münasibətlər müxtəlif dövrlərdə fərqli dinamika nümayiş etdirmişdir. Son illərdə isə regional geosiyasi dəyişikliklər fonunda Azərbaycan-İran əlaqələrinin gələcək inkişaf istiqaməti xüsusi maraq doğurur.

İran İslam Respublikasının yeni seçilmiş prezidenti Məsud Pezeşkianın Azərbaycana rəsmi səfəri, münasibətlərin gələcək kursunun müəyyənləşməsində mühüm bir addım kimi qiymətləndirilməlidir. Səfərin həm vaxtı, həm də gündəliyi göstərir ki, Bakı və Tehran qarşılıqlı anlaşma, əməkdaşlığın genişləndirilməsi və qarşılıqlı etimadın bərpası üçün ciddi cəhdlər göstərirlər.

Azərbaycan və İran prezidentlərinin Bakıda bir araya gəlməsi son illərin ən mühüm diplomatik hadisəsi hesab edilə bilər. Xüsusilə də Azərbaycan səfirliyinə edilən terror hücumundan sonra tərəflər arasında siyasi mərkəzdə ilk dəfə belə yüksək səviyyədə dialoq reallaşır. Prezidentlərin Bakı görüşü təkcə diplomatik protokol hadisəsi deyil, həm də münasibətlərin gələcək trayektoriyasını müəyyənləşdirəcək mühüm siyasi gedişdir.

İran nümayəndə heyətinin geniş tərkibdə Bakıya gəlməsi faktının özü rəsmi Tehranın Bakı ilə münasibətlərdə yeni səhifə açmağa marağının göstəricisidir. Bu, təsadüfi deyil. Hazırda İran bir neçə strateji səbəbə görə Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmağa və dərinləşdirməyə məcburdur: regionda İran ətrafında yaranan və gərginləşən geosiyasi vəziyyət, İranın iqtisadi böhranı, son aylarda İran iqtisadiyyatının ciddi çətinliklərlə üzləşməsi.

Azərbaycan ilə İranın bir sıra beynəlxalq platformalarda əməkdaşlıq edir, hər iki xalq ortaq mədəniyyətə, tarixə və dinə malikdir, bunlar da xalqların və dövlətlərin yaxınlaşması üçün böyük zəmin yaradır.

Azərbaycan ilə İran arasında münasibətlərin təməli təkcə coğrafi yaxınlıqla deyil, eyni zamanda ortaq mədəniyyət, dil, din və adət-ənənələrlə bağlıdır:

“Əsrlər boyu xalqlarımız arasında ticarət və qohumluq əlaqələri də formalaşıb. Prezident İlham Əliyevin iranlı həmkarı ilə birgə mətbuata açıqlamasında söylədiyi “xalqlarımız əsrlər boyu mehribanlıq, qardaşlıq şəraitində yaşayıb. Bu gün dövlətlərarası münasibətlərimiz bu möhkəm təməl üzərində inkişaf edir. İran Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri əlaqələrimizin yüksək səviyyədə olmasının təzahürüdür” fikirləri iki ölkə arasında tarixən mövcud olan sıx və dərin əlaqələrin bu gün də uğurla davam etdirildiyini aydın şəkildə göstərir”.

Azərbaycanla İran arasında mədəni əlaqələr sahəsində heç vaxt problem olmayıb. Çünki o taydan gələn qonaqlar bu tayda həmişə soydaş və dindaş kimi çox isti qarşılanıb. Bu isə Azərbaycan və İran arasında qarşılıqlı mədəniyyət günləri keçirilməsi məqsədini məntiqi olduğunu bir daha təsdiqləyir. Pezeşkian İranla Azərbaycan arasında əməkdaşlıq sahələrinin genişliyini söyləyib. İran Azərbaycanla bütün sahələrdə strateji əlaqələrin olması üçün səy göstərəcək. Pezeşkian vurğulayıb ki, Azərbaycanı yad ölkə saymır, burada özünü qərib hesab etmir.

Prezident İlham Əliyev İranın Ermənistanla birlikdə reallaşdırmaq istədiyi “Şimal-Cənub dəhlizi” ideyasına da dolayı yolla münasibət bildirərək, Azərbaycan ərazisindən keçən “Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi” barəsində belə deyib: “Bu layihədə iştirak edən bütün tərəflər üçün böyük səmərə gətirəcək”. Dövlət başçısı qeyd edib ki, Azərbaycan bu layihə üçün bütün lazımi infrastruktur layihələrini həyata keçirir.

Beləliklə, Məsud Pezeşkianın Azərbaycana səfəri iki ölkə arasında münasibətlərdə yaranmış gərginliyi aradan qaldırmaq üçün İranın hökumət başçısı səviyyəsində bir addımdır. Bu, İbrahim Rəisinin prezidentliyi dövründə başlamış əlaqələrin genişlənməsi, münasibətlərin normallaşması baxımından mühüm sayıla bilər.

ƏFRAİL FƏRZİYEV,

YAP VETERANI.