Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyərlərini yaşadan, inkişaf etdirən onun dilidir
2-08-2024, 10:34. Разместил: admin44
Dil mədəniyyətin bünövrəsidir, çünki dilin köməyi ilə ünsiyyət qurulur, mədəni normalar müəyyən edilir, bir sözlə, onsuz insanın cəmiyyətdə həyatı mümkün deyil. 1 avqust Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günüdür. Bugün bütün xalqımız üçün qürurverici bir gündür. Ana dili qavramı bir xalqın kökünün, əzəlinin qorunub saxlanması, əbədiliyinin təmin olunması kimi tale yüklü bir qavramdır. Dahilərdən biri deyib ki, -“Bir xalqı məhv etmək istəyirsənsə onun dilini və mədəniyyətini əlindən al”. Həqiqətən də bu belədir. Tarixinin nə qədər dərin və qədim olmasından asılı olmayaraq onu təmsil edən ortaya çıxaran cəmiyyətə təqdim edən bir dil yoxdursa həmin xalq tarixə gömülməyə məhkumdur. Xalq olaraq ana dili nöqteyi-nəzərindən xeyli əziyyət çəkmişik. Türk millətlərinin əzəli dillərindən olan Azərbaycan türkcəsi neçə yüz illiklər ərzində deformasiyaya uğradılmağa hətta unutdurulmaq cəhdlərinə məruz qalmışdır.
Ən nəhayətində bolşevik işğalından sonra ölkəmizdə danışılması belə qadağan olunun Azərbaycan dili, tarixə qərq olmaq təhlükəsi ilə açıq-aşkar üz-üzə idi. Lakin 70-ci illərin ortalarından başlayaraq SSRİ-ni təşkil edən respublikaların ictimai-siyasi həyatında dil məsələsi yenidən gündəmə gətirildi. SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da gücləndirildi. Belə bir şəraitdə ana dili məsələsinin təbliği ilə məşğul olmaq cəsarət tələb edirdi. Hətta milli respublikaların rəhbərləri də ana dili məsələsini gündəmə gətirməkdə aciz idilər. Bütün bunlara baxmayaraq, o vaxt Azərbaycan Respublikasının rəhbəri olan Ulu Öndər Heydər Əliyev dil məsələsində öz mövqeyini çox cəsarətlə, qətiyyətlə bildirdi. 1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunmuşdur: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir.” Heydər Əliyevin bu təşəbbüsü 1978-ci il 21 aprel tarixində qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. Ümummilli Lider Heydər Əliyev hər zaman ana dili məsələsində həssas davranış sərgiləmiş və Ana dilimizin Azərbaycan dili olması yolunda daimi fəaliyyət göstərmişdir. Nəhayət 1978-ci ilin aprel qətnaməsi onun bu yolda ən böyük uğuru və xalq qarşısında ən ümdə xidməti adlandırıla bilər.
Ümummilli Lider dövlət dili məsələsində ilk addımı ölkənin ziyalı təbəqəsini, gələcək vəd edən gəncləri bir araya toplayaraq bu yolda planlı siyasət aparmağa yönəltdi. O dönəmlər milli dilimizdə filmlər, kitablar nadir rast gəlinən predmetlər idi. Təhsil isə bütünlüklə yad dildə idi. Ulu rəhbər bilirdi ki, bir dil nəinki dövlətin tarixiliyinin həm də gələcəyinin, daimiliyinin təminatıdı. Ona görədə təcili şəkildə Azərbaycan dili dövlət dilimiz kimi rəsmiləşməli idi. Bu yolda bütün qüvvələr səfərbər olunmuşdu. Böyük tarixi şəxsiyyət SSRİ Konstitusiyası haqqında danışarkən öz nitqində xüsusi olaraq vurğulamışdır ki, Konstitusiya vətəndaşlara təhsil hüququ vermişdir. Bu hüquq ana dilində oxumağa imkan verir. Bu ifadə təbii ki, dil haqqında qanun sayəsində dilimizin öz nüfuzunu bərpa etməsi məqsədini müdafiə edərək səsləndirilmişdi.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev hər zaman Azərbaycan dilinin inkişafına xüsusi diqqət yetirib və bu sahədə bir çox sənədlərə imza atıb. Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004-cü il tarixli Sərəncamına əsasən 2004-2008-ci illərdə latın qrafikası ilə çap olunacaq əsərlərin siyahısı hazırlanmışdır, Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 14 yanvar tarixli “Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəşri haqqında”, eləcə də 2007-ci il 30 dekabr tarixli “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin Azərbaycan dilində nəşri nəzərdə tutulan əsərlərinin siyahısının təsdiq edilməsi haqqında” sərəncamları ilə ana dilinin həyatımızın bütün sahələrində müfəssəl tətbiqi gerçəkləşib, Müasir dövrün tələblərini və reallıqlarını nəzərə alan Azərbaycan Prezidentinin “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nı 2013-cü il 9 aprel tarixli Sərəncamı ilə təsdiq etməsi milli və mənəvi varlığımızın güzgüsü olan ana dilimizin saflığının və zənginliyinin qorunması baxımından mühüm tarixi hadisədir, Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” 2018-ci il 17 iyul tarixli Sərəncamı Azərbaycan dilinin inkişafı və tətbiqi dairəsinin daha da genişləndirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, Prezident İlham Əliyevin 2018-ci il noyabrın 1-də imzaladığı “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Fərmanı ölkəmizdə dövlət dilinin daim diqqət mərkəzində saxlanıldığını bir daha təsdiq edir. Sözügedən Fərmandan irəli gələn vəzifələrin icrası çərçivəsində Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzi yaradılıb.
Ölkə ziyalılarının bu siyasətdə üstünə düşən məsələ kitabların, tədris fənlərinin və dünya ədəbiyyatı nümunələrinin vaxt itirilmədən doğma dilimizə çevrilməsi və yeni nəşrlərin Ana dilində tirajlanmasını təmin etməkdən ibarət idi. Beləliklə Ulu Öndər dilimizin öz adını özünə geri qaytarmış oldu. 1995-ci ildə qəbul olunmuş konstitusiyamızın 21-ci maddəsində “Azərbaycan Respublikasında ana dili Azərbaycan dilidir” bəndi yer almışdır. Bu qəbildən fəaliyyətlərdən ən təqdirə layiqlərindən biri isə hər il avqust ayının 1-inin “Azərbaycan Dili və Əlifbası Günü” kimi qeyd olunması qərarı idi. Zamanla da Ulu Öndərin siyasət xətti davam etdirilərək dilimizin təkmilləşdirilməsi yolunda qərarlar qəbul olunmuş, konvensiyalar fəaliyyətə qoyulmuşdur. Ana dilinin inkişafı ilə bağlı müzakirələrdə hər zaman Ulu Öndərimizin mütəfəkkir fikirləri nümunə olaraq göz önündə olur. Həmin dahiyanə fikirlərdən biri ilə də yazımı bitirmək istəyirəm: “Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyərlərini yaşadan, inkişaf etdirən onun dilidir. Bizim ən böyük sərvətimiz ondan ibarətdir ki, dilimiz yaşayıb və zənginləşibdir. Azərbaycan ədəbi dilinin saflığına daim qayğı göstərilməlidir. Çünki dil xalqın sərvətidir. Ədəbi dilin tərəqqisi olmadan mənəvi mədəniyyətin tərəqqisi mümkün deyildir”. -Heydər Əliyev
Tural Sadıqov,
Masallı Gənclər evinin metodisti
Вернуться назад